Categories
მარადმწვანე

პალმა ციკასი

ციკასი (Cicas revoluta) ანუ საგოვანა საგოვანთა ოჯახის ერთადერთი წარმომადგენელია. ველურად,  გავრცელების ფართო არეალის მიუხედავად, მისი რიცხოვნობა ძალიან შემცირებულია და იშვიათად ნახულობენ. ბუნებაში შეიძლება შეხვდეთ იაპონიიდან მოყოლებული, მთელი სამხრეთ აზიის ტერიტორიაზე, აღმოსავლეთ აფრიკის სანაპირო ზოლში და მადაგასკარზეც კი.

მარადმწვანე, ლამაზი ფორმის მცენარეა, რომელსაც ფორმის გამო პალმასაც უწოდებენ, თუმცა პალმას მხოლოდ გარეგნულად ჰგავს, კლასიფიკაციის მიხედვით კი შიშველთესლოვანია.

ჩვენს პირობებში, ძირითადად, საქოთნე მცენარედ ითვლება. ღია გრუნტში ხარობს ზღვისპირა რაიონებში, თბილ, ქარისაგან დაცულ ადგილებზე. მკაცრ ზამთარს, ამ პირობებშიც, ახალგაზრდა მცენარე მაინც ვერ უძლებს, ამიტომ ზამთარში შეფუთვა აუცილებელია. მოზრდილს ყინვა ასე ადვილად ვერ აზიანებს, თუმცა, უმჯობესია, მაინც შეიფთუოს.

ქოთანში მისი გამოზრდა ძნელი არ არის, თუმცა შესაფერის პირობებს მაინც მოითხოვს. ქოთანში ჩარგულმა საგოვანამ, ზამთრის გარდა, შეიძლება მთელი წელი გარეთ გაატაროს, გამოსაზამთრებლად კი დახურულ სივრცეში შემოაქვთ, სადაც გამათბობელი თუ არ იქნება, მზით მაინც გათბება და ტემპარატურა 4˚C-ზე ქვემოთ არ დაეცემა.

შენობაში ციკასს სჭირდება ნათელი ადგილი. ზაფხულის მწველი მზის სხივებისგან დაცული უნდა იყოს. ვერ იტანს ფესვებში წყლის ჩაგუბებას. მორწყვა ზაფხულში ზომიერი სჭირდება, ზამთარში კი, გარემოს ტემპერატურის მიხედვით, მინიმალური. ნიადაგის მიმართ მომთხოვნი არ არის, თუმცა ფხვიერი და ნოყიერი ურჩევნია. კარგად ხარობს მაღალი ტენიანობის პირობებში, ამიტომ ცხელ დღეებში შესხურება მოუხდება.

ციკასი ძალიან მგრძნობიარეა გადარგვის მიმართ, ამიტომ, გადარგვისას, ქოთნიდან ამოღებული მცენარე მიწის დაუშლელად გადაქვაქვს. ახალგაზრდა მცენარე 2-3 წელიწადში ერთხელ უნდა გადაირგას, ხნიერი კი იშვიათად, ან მიწის ზედაპირი უნდა გამოეცვალოს: მოვხსნით მიწის ზედა, გამოფიტულ ფენას და დავამატებთ ახალ, ნოყიერ მიწას.

ციკასის ერთი თავისებურებაა ის, რომ ახალი ფოთლები სეზონზე მხოლოდ ერთხელ ამოაქვს: გვიან გაზაფხულზე. ამ დროს სინათლე არ უნდა აკლდეს, რომ ფოთლები თავისუფლად გაიშალოს და დაგრეხილი ან ზრდადაუსრულებელი არ დარჩეს. ზრდისას კვებაც გაძლიერებული ესაჭიროება. ამიტომ, თუ ნოყიერ მიწაში არ გაქვთ ჩარგული, სასუქები ხელოვნურად მიაწოდეთ. ეცადეთ, რომ კალიუმის შემცველობა სასუქში მაღალი არ იყოს.ციკასი არ არის სწაფადმზარდი მცენარე. არც ადვილად მრავლდება. ჩვენს პირობებში მრავლდება მხოლოდ ძირიდან ამონაყრით. შვილეულ მცენარეს დედას მოაცილებენ მაშინ, როცა საკუთარი ფესვი ექნება განვითარებული. ამას კი რამდენიმე წელი სჭირდება. ახალგადარგულ მცენარეს განსაკუთრებულ მოვლას და პირობებს არ მოითხოვს.

Categories
ფოთლოვანი

ირმის რქა lagershtremia

ირმის რქა (Lagerstroemia) იმიტომ დაარქვეს, რომ ტოტები ირმის რქებს უგავს. მეორენაირად ინდურ იასამანს ეძახიან, ყვავილედის ფორმის გამო. სამშობლოა სამხრეთ-აღმოსავლეთი აზია. ევროპელებმა ინდოეთიდან გაიცნეს. ამიტომ უწოდებენ ინდურს. ფილიპინებზე ღვთიურ ყვავილს ეძახიან. ირმის რქის რამდენიმე დეკორატიული სახეობა არსებობს (ინდური, ფლორიბუნდა, უხვადმოყვავილე, მშვენიერი), საიდანაც ჯიშებია გამოყვანილი. სახეობები ერთმანეთისაგან ფოთლისა და ყვავილების

ფორმით განსხვავდება. ინდურ სახეობას ყვავილედი უფრო სავსე აქვს, სხვებს უფრო მეჩხერი, მაგრამ მეტად ლამაზი ფორმის და შეფერილობის ყვავილებით: წითელი, თეთრი, ვარდისფერი, იასამნისფერი და ღია მელნისფერი. ირმის რქა ფოთოლმცვენია, სითბოს მოყვარული. უფრო ხშირად ლამაზად მოყვავილე ბუჩქია, შეიძლება ხის ფორმითაც შეგხვდეთ, რომელიც რამდენიმე მეტრის სიმაღლის იზრდება. მისი მთავარი ღირსება, გარდა ლამაზი ყვავილებისა, ხანგრძლივი ყვავილობაა, რომელიც ივნისიდან ოქტომბრამდე გრძელდება. გაზაფხულზე შედარებით გვიან იღვიძებს. შემოდგომით კი ზურმუხტისფერი ფოთლები ცეცხლის ფერებად ელვარებს და მცენარე ყვავილობის დასრულების შემდგომაც მეტად დეკორატიულია. იმისთვის, რომ მცენარე ჯანმრთელი გაიზარდოს და უხვად იყვავილოს, მზიანი ადგილი აუცილებელია. უყვარს ფხვიერი, ნოყიერი ნიადაგი, ზომიერი ტენიანობით. ხანმოკლე გვალვას ადვილად იტანს. ასევე ხანმოკლე ყინვებსაც -15 გრადუსამდე. მორწყვა ზომიერად სჭირდება,

რომელიც ივნისიდან ოქტომბრამდე გრძელდება. გაზაფხულზე შედარებით გვიან იღვიძებს. შემოდგომით კი ზურმუხტისფერი ფოთლები ცეცხლის ფერებად ელვარებს და მცენარე ყვავილობის დასრულების შემდგომაც მეტად დეკორატიულია. იმისთვის, რომ მცენარე ჯანმრთელი გაიზარდოს და უხვად იყვავილოს, მზიანი ადგილი აუცილებელია. უყვარს ფხვიერი, ნოყიერი ნიადაგი, ზომიერი ტენიანობით. ხანმოკლე გვალვას ადვილად იტანს. ასევე ხანმოკლე ყინვებსაც -15 გრადუსამდე. მორწყვა ზომიერად სჭირდება,

ზედმეტი წყალი ფესვებს ულპობს. ჰაერის მაღალი ტენიანობის პირობებში გაცილებით უკეთ ხარობს, თუმცა სიმშრალეს ეგუება და ყვავილობაში ხელს არ უშლის. ადრე გაზაფხულზე, სანამ გაიფოთლება, ირმის რქის ბუჩქის გასხვლა კარგ შედეგს იძლევა: ვითარდება ბევრი ახალი საყვავილე ყლორტი. ხის ფორმით მზარდი მცენარისთვისაც ფორმირება საჭირო პროცედურაა: უნდა მოსცილდეს ირიბად მზარდი და ჩახშირებული ტოტები. სხვლა-ფორმირება

შეიძლება შემოდგომითაც, ყვავილობის ან ფოთოლცვენის შემდეგ. ირმის რქა ქოთნის პირობებსაც მეტ-ნაკლებად კარგად იტანს. აივანზე, მზიან ადგილას მდგარი, იზრდება და ყვავის. ამ დროს ქოთანი გადახურებისგან უნდა დავიცვათ, რომ ფესვები არ დაეწვას. ქოთნის პირობებში ისეთ მრავალტოტიანს და უხვადმოყვავილეს ვერ გავზრდით, როგორც ღია გრუნტში, მაგრამ ასეც მეტად დეკორატიულია

და გარემოს ალამაზებს. ამ თვისების გამო ბონსაისთვისაც შესაფერისი მცენარეა და ხშირად იყენებენ ჯუჯა ხეების გამოსაყვანად. ირმის რქა ადვილად მრავლდება კალმით, თესლით და ბუჩქის დაყოფითაც. დათესილი მცენარე, შეიძლება, ზუსტად ისეთი არ გამოვიდეს, როგორიც დედა მცენარე იყო. თუ თესლი ჰიბრიდული მცენარიდან ავიღეთ, ამ შემთხვევაში გენეტიკური ნიშან-თვისებები დაითიშება და ახალი მცენარე დედისგან განსხვავებულ გარეგნობას იმემკვიდრებს. ადვილად ფესვიანდება ქვიშაში, ტორფში, პერლიტში ან მათ ნარევში. ბუჩქის დაყოფა კი შეიძლება მცენარის მოსვენების პერიოდში: შემოდგომით, ფოთოლცვენის შემდეგ, ან გაზაფხულზე, მცენარის გაღვიძებამდე.

Categories
მარადმწვანე

კიპარისი

კვიპაროსი (Cupresus) კვიპაროსისებრთა ოჯახის წიწვოვანი ხეა. ამ გვარის სხვადასხვა სახეობა სხვადასხვა კონტინენტის წარმომადგენელია. სახეობების მიხედვით, მეტნაკლებად, განსხვავებულ პირობებში ხარობენ. კვიპაროსის ყველა სახეობა მზის მოყვარულია, კარგად განვითარებული ფესვთა სისტემა ახასიათებს და მავნებელ-დაავადებების მიმართ ყველაზე მეტი მდგრადობა, სხვა წიწვოვნებთან შედარებით. ე. ი. კვიპაროსი ერთ-ერთი ყველაზე უპრეტენზიო მცენარეა მოვლის მხრივ. თითქმის ყველა სახეობა

მაღალი, ძლიერი ხეებია. წიწვები ქერქლისებური აქვთ, გირჩები კი ბურთისებრ მრგვალი. მისი მერქნიდან კი ფისის დენა არ ხდება, თუ ძალით არ დაზიანდა.

კვიპაროსის რბილ და მსუბუქ მერქანს ადამიანი უძველესი დროიდან იყენებდა სამშენებლოდ. სოლომონის ტაძრის იატაკი კვიპაროსის ხის ყოფილა. ეგვიპტეში მისგან სარკოფაგებს ამზადებდნენ. ზოგი მკვლევარი მიიჩნევს, რომ ნოემ კიდობანი კვიპაროსისგან ააგო. ჩვენში ყვლაზე ხშირად შეხვდებით მარადმწვანე კვიპაროსს (C. Sempervirens), რომელიც ხმელთაშუა ზღვის აუზიდანაა წარმოშობით. რადგან ამ სახეობას ლათინურად  მარადმწვანე ჰქვია, არ ნიშნავს, რომ სხვა სახეობებს წიწვი სცვივა. იგი კარგად ეგუება საქართველოს ბარის პირობებს და უხსოვარი დროიდან იზრდება. ეს სახეობა ორი ფორმით გვხვდება: პირამიდული და ჰორიზონტალური. ისინი მხოლოდ ფორმით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან: ერთს ვიწრო ვარჯი აქვს, ხის ტანის გასწვრივ მზარდი ტოტებით; მეორეს კი ტოტები გაშლილი,

ტანის პერპენდიკულარულად ეზრდება. წიწვები მუქი მწვანე ფერისაა, სუსტი სურნელით. ახასიათებს პერიოდული ცვენა როგორც ქერქლის, ისე პატარა ტოტების. ამ სახეობის კვიპაროსების ქვეშ ყოველთვის ნახავთ ჩამოცვენილი ქერქლისა და ტოტების მშრალ ფენას, რომელიც სხვა მცენარეების გახარებას ხელს უშლის. ამიტომ, მის ქვეშ სხვა მცენარe, როგორც წესი, ვერ იზრდება. მაადმწვანე კვიპაროსის ორივე ფორმა სიმშრალის კარგი ამტანია. ხანმოკლე პერიოდით ძლიერ ყინვებსაც ადვილად უძლებს, -25C˚-მდე. ნიადაგის მიმართ სრულიად უპრეტენზიოა, მხოლოდ ზედმეტ წყალს ვერ იტანს, ლპება. ფესვის მთავარი ღერძი ხრახნისებრი ფორმისაა, არც ისე ღრმად ჩადის მიწაში, გვერდითი ფესვები კი ჰორიზონტალურად, ბადესავით ფარავს მიწის ზედა ფენას. ასეთი ძლიერი მოჭიდების გამო ქარსაცავ ზოლებში გამოიყენება, მხოლოდ სხვა მცენარეებთან შერეულ ზოლებში. ფხვიერ, მშრალ ნიადაგზე მზარდ, ცალკე მდგომ კვიპაროსს ძლიერი ქარი ზოგჯერ ერევა და ფესვებიანად აქცევს. სხვა სახეობებიდან ჩვენში კულტივირებულია და კარგი ზრდით ხასიათდებიან: არიზონის, ლუზიტანური, ჰიმალაის კვიპაროსები. მათ უფრო ძლიერი ფესვთა სისტემა აქვთ და ძლიერი ქარებისაც არ ეშინიათ. არიზონისა და ჰიმალაის კვიპაროსები მარადმწვანე სახეობაზე მეტად სიცივის ამტანები არიან. ლუზიტანური გვალვას ვერ იტანს, მისგან კვიპაროსის ძვირადღირებულ ეთერეთს ამზადებენ. არიზონის კვიპაროსი წლის ცივ სეზონებში სურნელოვანია.

კვიპაროსების სახეობებიდან მრავალი ჯიშია გამოყვანილი. ისინი სახეობებისგან ზრდის ფორმით ან ფერით განსხვავდებიან. არის ვერცხლისფერი, ოქროსფერშერეული, ვიწრიპირამიდული ფომის ან დაბალმზარდი კულტივარები. აღნიშვნის ღირსია ე. წ. ლიმონის კვიპაროსი Cupressus macrocarpa-ს ანუ მექსიკური კვიპარროსის კულტივარი, რომელიც ციტრუსის არომატით გამოირჩევა. იგი შედარებით მცირე ზომის იზრდება და ქოთნის პირობებსაც ეგუება, სხვა სახეობებისგან განსხვავებით. სითბოს

მოყვარული მცენარეა და აღმოსავლეთ საქართველოს პირობებში, მკაცრ ზამთარში, ადვილად ზიანდება ყინვებით, დასავლეთის რბილ კლიმატს კი ადვილად იტანს და კარგად იზრდება. ქოთანში მოზარდი, ზამთარში, უმჯობესია, დახურულ სივრცეში შემოვიტანოთ, თუმცა, გათბობა არ დასჭირდება და დადებით ტემპერატურაზე, მზიან ადგილას ადვილად გამოიზამთრებს. კვიპაროსის სახეობები ადვილად მრავლდება თესლით. მისი გირჩი მეორე წელს მწიფდება. სექტემბერ ოქტომბერში მწვანე ფერიდან მუქ,მერქნის ფერში იწყებს გადასვლას და გახსნას, რა დროსაც თესლი იპნევა. სწორედ ამ დროს ხდება მისი მოგროვება. გირჩებს წყვეტენ და მშრალ ადგილზე ალაგებენ, თავისით დამსკდარი საგდულებიდან გადმოპნეულ თესლს ინახავენ და გაზაფხულზე თესავენ. აღმოცენებისუნარიანობა ძალიან მაღალია. კულტივარები, ნიშან-თვისებების შესანარჩუნებლად, უმჯობესია გამრავლდეს კალმით. ამ შემთხვევაში გახარების შესაძლებლობა შედარებით ნაკლებია, მაგრამ ახალი მცენარე დედის თვისებებს ინარჩუნებს.

საპატრიარქოს დეკორატიული მებაღეობის

საზოგადოებრივი კოლეჯის პედაგოგი და სამების

საპატიარქო ტაძრის მებაღე მაია ქურდაძე